احداث چاپارخانه ها

گفته می شود هخامنشیان اولین دولتی در جهان بودند که تشکیلاتی منظم برای پیام رسانی ایجاد کردند.آن ها مسیرهای مشخصی جهت عبور پیغام رسانان احداث کرده بودند. در این مسیرها ایستگاه هایی به عنوان استراحتگاه برای سوارکاران و اسبان وجود داشت که چاپارخانه نامیده می شد. درایستگاه ها اسبان تازه نفس نیز نگهداری می شد. مامورینی که جهت رساندن اوامر یا نامه از مرکز به ایالت ها و یا بر عکس به چاپارخانه ها می رفتند، می توانستند از اسب های تازه نفس استفاده کنند.

به تعریف هرودوت "نه برف نه باران، نه گرما و نه تاریکی شب هرگز مانع به انجام رسا ندن هر چه سریع تر مسیر محول شده به آن ها، نمی شود"

در دوره های حکومت های اشکانی و ساسانی و بعد از اسلام نیز چاپارخانه ها برای دستگاه های دولتی اهمیت بسیار داشتند. چاپارها علاوه بر انجام مراسلات، چشم و گوش حکومت نیز بودند و اخبار گوناگون را از نقاط مختلف به مرکز انتقال می دادند.

چاپارخانه میبد- از معدود چاپارخانه های بجا مانده

چاپارخانه ای در مسیر اصفهان در دوره قاجار

در تمام دوره های تاریخی که حکومت ها اقدام به ایجاد و برقراری نوعی نظام پیام رسانی با استفاده از چاپارخانه ها می کردند، خدماتشان را تنها در اختیار سردمداران حکومتی قرار می دادند و عموم مردم و بازرگانان معمولا امکان استفاده از آن را نداشتند. نامه و بقیه مراسلات غالبا توسط قاصدهای خصوصی یا از طریق کاروان ها ارسال می شد. البته آن هم بیشتر برای تجار و افراد مرفه قابل استفاده بود که قادر به پرداخت هزینه ی سنگین آن بودند، در آن زمان هیچ راهی برای ارتباط جز نوشتن نامه نبود.

اولین چاپار خانه هایی که رسمی بوده و به صورت یک سیستم منظم، برای استفاده همگان شروع به کار کردند، در سال 1230 (1851) توسط " امیر کبیر" در زمان ناصرالدین شاه احداث گردید. از آن تاریخ دیگر مردم عادی هم می توانستند از سیستم چاپاری دولتی استفاده کنند، که بنا به وزن نامه هایشان هزینه ای معادل 5 شاهی برای هر مثقال پرداخت می کردند.

نمونه هایی از نامه هایی که در سال های 1233 تا 1235 (1854-1856) از طریق چاپارخانه ارسال شد

بعد از "امیر کبیر" این سیستم چاپاری به دلیل مدیریت ضعیف، به تدریج کند و بالاخره برای استفاده عموم متوقف شد. تا اینکه در سال 1244، ناصرالدین شاه که از پیشرفت های غرب در زمینه تشکیلات پستی و همچنین به وجود آمدن تمبر به عنوان یک درآمد برای دولت با خبر شده بود، به هیئت خود که به ریاست امیر نظام در سفارت ایران در پاریس مستقر بود، ماموریت تحقیق و اقدامات لازم برای آوردن تمبر به ایران را می دهد.

اولین نمونه های تمبر

این هیات در سال 1244 (1865) به کوشش محسن خان سرتیپ ( معین الملک ) از طریق اداره پست فرانسه، با طراح فرانسوی به نام " آلبرت بار" (Albert Barre) آشنا و وارد مذاکره می شود و از وی می خواهد طرحی را برای تمبر ایران آماده کند

سمت راست محمد حسن خان (اعتماد السطنه) وابسته نظامی ایران در سفارت پاریس

سمت چپ محسن خان سرتیپ ( معین الملک) مستشار نظامی سفارت پاریس

 

 

 

در همین زمان شخصی دیگر به نام "ریستر" (A.M.Riester) که از این موضوع با خبر می شود، خود طرحی جداگانه تهیه کرده و با هیئت تماس می گیرد. شكل اين طرح عبارت بود از شيري خوابيده كه خورشيدي از پشت آن پيداست. اين نقش در يك بيـضي قرار دارد و در زير بيضـي و در قاب دور نقش تمبر حروف اول نام "ريستر" وارونه ديده مي شود.

گفته می شود که هیئت ایرانی نمونه های آماده شده توسط ریستر را به تهران می فرستد، لیکن پس از گذشت 6 ماه و عدم دريافت خبر، ریستر مستقیما نامه ای به مقامات دولت ایران می فرستد. دولت ايران در جواب، نمونه های او را برگشت داده و شديداً به عمل چاپ تمبـر بدون اجـازه مقامات ايـران اعتراض می کند.

نمونه طراحی شده توسط بار

نمونه طراحی شده توسط ریستر

طرحی که " آلبرت بار" برای تمبر ایران پیشنهاد می کند، تصویر شیری بود در حال ایستاده، که شمشیری در دست راستش گرفته و خورشیدی که از پشت آن پیداست. همچنین در چهار طرف آن عدد مربوط به بهای تمبر نقش بسته بود.

در سال 1245 (1866) ، نمونه تمبرهای" آلبرت بار" ، به همراه کلیشه هایش، توسط همان هیئت به ایران آورده شد. این نمونه تمبر ها به صورت دندانه دار و در چهار رنگ بنفش، سبز، آبی و قرمزآماده شده بودند. که گزینه های متنوع برای انتخاب رنگ را نشان داد.

انتشار اولین تمبر ایران

پس از گذشت تقریبا دو سال بالاخره در سال 1247( 1868) طرح ها و کلیشه های آماده شده توسط "آلبرت بار"، مورد تایید ناصرالدین شاه قرار گرفت و چهار رقم تمبر به ارزش یک شاهی، دوشاهی، چهارشاهی و هشت شاهی در بلوک های 4 عددی چاپ و برای مصرف مراسلات عرضه شد. این تمبرها به عنوان اولین سری تمبر رسمی ایران به حساب می آید و به سری باقری معروف است ( وجهه تسمیه آن به درستی معلوم نیست).

تمبر باقری که به صورت بلوک 4 تایی چاپ شد

(Joseph Hackmey از کلکسیون آقای جوزف هکمی)

 

تمبر های معروف به باقری

درسال های آغاز انتشار تمبرهای باقری ، به علت ضعف تشکیلات چاپارخانه ای، و عدم آشنایی دست اندرکاران به چگونگی استفاده بهینه از تمبر برای مراسلات و همچنین قحطی بزرگی که در سال های 1249-50 (1870-71) منجر به از بین رفتن حدود یک چهارم جمعیت 6-7 میلیونی ایران شد ، از این تمبرها به ندرت در پست مصرف شد. تا اینکه ناصرالدین شاه در سال 1250 (72-1871) دوباره به فکر بهبود اوضاع چاپارخانه ها می افتد.

میرزا علی خان منشی حضور" امین الملک"

به همین منظور شاه، میرزا علی خان منشی حضور را ( که بعدها لقب "امین الملک " می گیرد ) در سال 1250 (1872) به عنوان رییس چاپار خانه ها تعیین می کند. منشی حضور در ضمن تنظیم امور چاپار خانه ها طی اعلانی دستور می دهد که از تمبر برای ارسال نامه در برابر هر مثقال، 4 شاهی استفاده شود. نحوه استفاده از تمبرهای باقری به گونه ای بود که ارسال کننده، نامه خود را به چاپار خانه برده و مامور اداره در برابر دریافت وجه، تمبر را بدون ابطال بر روی پاکت چسبانده و تحویل می گرفت.

منشی حضور در هنگام اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال 1252 (1873) تصمیم به کناره گیری از سمت خود گرفته و همراه شاه به اروپا می رود. در راه برگشت، ناصر الدین شاه که به شدت مجذوب پیشرفت های غرب شده بود، از فرانس ژوزف اول امپراطور اطریش می خواهد که فردی کاردان و با تجربه در امور پستی را به ایران بفرستد، تا تشکیلات پستی را در ایران به پای کشورهای مترقی آن زمان برساند. امپراتور نیز "گوستاو ریدرر"(Gustav Riederer) را برای این منظور انتخاب می کند.

فون مونوواردا

Moriz von Manowarda

گوستاو ریدرر

Gustav Riederer, Ritter von Dachsberg

گوستاو ریدرر در اواخر سال 1253 (75-1874) وارد ایران می شود. او در 2-3 سالی که در ایران حضور داشت به همراه همکارانش "موریس فون مونوواردا" و " نیکلا سیمونز " و با تشویق و حمایت میرزا علی خان منشی حضور( که دوباره ریاست چاپارخانه را بر عهده گرفته بود) سیستم مدرن پستی ایران را بر پایه اشاعه استفاده از تمبر برای مراسلات پایه گذاری می کند.

وی پس از اینکه مسئولیت اداره پست را به عهده گرفت با استفاده از کلیشه های موجودی که توسط بار تهیه شده بود اقدام به چاپ دومین سری تمبرایران کرد. با این تفاوت که جهت بین الملی کردن تمبر ایران اعداد لاتین را در زیر شکم شیر به کلیشه تمبرها اضافه کرد.

این تمبرها بدون پرفراژ (دندانه) بوده وبرای جدا کردنشان از یکدیگر از وسایلی مانند قیچی یا قلم تراش استفاده می کردند. نسبت "کاردی" نیز بدین جهت به آن ها اختصاص یافته.

تمبر سری دوم به نام کاردی معروف شد وعدد لاتین در زیر شکم شیر اضافه شد

خدمات ریدرر نه تنها در راه اندازی سرویس منظم پستی بین شهرها بر طبق مقررات و ضوابط، و استفاده از تمبربرای مراسلات بود، بلکه او ایران را در سال 1256 (1878) به عضویت اتحادیه جهانی پست (Universal Postal Union) UPU در آورد. از آن پس ایران (که جزو 30 کشور اول دنیا بود که به عضویت این اتحادیه درآمد) به عنوان کشوری با تشکیلات پیشرفته پستی به رسمیت شناخته شد و تمبرایران بر روی مراسلات، در زمره تمبرهای کشورهایی قرار گرفت که در تمام جهان قابل قبول بودند.

بدون شک با توجه به این خدمات بزرگ می توان " گوستاو ریدرر" را بانی و پدر نظام پستی جدید ایران نامید.

احداث اولین مسیرهای پست ایران

در سال 1254 اولین خط پستی به صورت الگو و نمونه بین تهران - شمیران راه اندازی شد که به صورت منظم مراسلات را جا بجا می کردند. با موفقیت این خط، و تجربیاتی که بدست آمد، ریدرر خط بین تهران- تبریز را به همراه "فون مونوواردا" راه اندازی می کند. همچنین دربین این مسیر، دفاتر پست خانه هایی را در قزوین، زنجان و میانه احداث می کند

در سال 1255 (1876) خط های تهران- تبریز، تهران- رشت- انزلی و تبریز- جلفا را راه اندازی کردند. بعضی از این خطوط برای شاه بسیار مهم بود خصوصا خطوطی مثل تبریز که مراسلات برون مرزی از جمله روسیه و عثمانی از آن طریق انجام می گرفت، بعدها کم کم خط های دیگر از جمله تهران به شیرازو .بوشهر،... اضافه می شوند

 

مسیر خطوطی که جهت رساندن مرسولات تعیین شده بود.

 

سال 1278 (1899) تهران - میدان توپخانه - اداره پست

سال 1278 (1899) تهران - کارکنان اداره پست

با استفاده از مطالب کتاب های : " تاریخچه پست در ایران" اثر دکتر فریدون عبدلی فر و "Handbuch Iran" اثر بودو هارتمن ( Bodo Hartmann)

 

     

فروشگاه تمبر نوین فرح بخش - تهران - خیابان ولیعصر - بالاتر از چهارراه امیر اکرم - جنب بانک اقتصاد نوین - پلاک 1399

تلفن: 66400246-021  | نمابر: 66482814-021 | پست الکترونیکf_n_farahbakhsh@yahoo.com :

هر گونه استفاده تجاری و بازرگانی از این سایت ممنوع بوده و قابل پیگرد قانونی است. استفاده از مطالب و تصاویر تنها با ذکر منبع مجاز می باشد

Novin Farahbakhsh, Stamp Exhibition, Banknote, Farahbakhsh, Stamps, Collection, Stamp Store, Stamps Shop, Philately, Stamp, Stamps of Iran, Iranian Banknote, Iran Stamp, Banknotes of Iran, Stamps Catalogue, Stamps Catalogue of Iran, Banknote Catalogue of Iran, Banknote Catalogue

فرح بخش, تمبرفرحبخش، مسعود نوین فرح بخش، تاریخ تمبر، کلکسیون تمبر، مجموعه داری تمبر، اسکناس قدیمی، تمبر قدیمی، تمبر ایران، اسکناس و تمبر پهلوی و جمهوری قاجار، اطلاعات تمبر, راهنمای نگهداری تمبر، راهنمای تمبر، فریدون نوین فرحبخش، تمبر، قيمت تمبر، آلبوم تمبر، کتاب اسکناس، کتاب تمبر، فروش تمبر، خرید تمبر، فروشگاه تمبر، خرید اوراق مصورتمبر، تمبرهای اولیه ایران، آلبوم تمبر، آلبوم اسکناس، خرید اوراق مصور اسکناس، آلبوم سکه، کتاب سکه های ایران، مجموعه کارت پستال های رسمی، کلکسیونرهای برتر تمبرایران، پکیج تمبر، تاریخچه موسسه تمبر نوین فرح بخش، اخبار جدید تمبر، اولین مجله تمبر ایران، اولین نمایشگاه تمبر خاور میانه، تاریخچه انتشار آلبوم و اوراق مصور تمبر، پدر تمبر ایران، تمبر، نوین فرحبخش, نوین فرح بخش، خرید هدیه، سکه، لیوان هایی با تصاویر اسکناس و تمبر